Η σύγχρονη στρατηγική για την ανάπτυξη των περιοχών υπαίθρου (στρατηγική που υιοθετεί και η Ευρωπαϊκή Ένωση), βασίζεται στα βασικά ”Συστατικά” που συγκροτούν τις επιμέρους περιοχές δηλαδή, την Φυσική, Πολιτιστική, Ιστορική και Παραγωγική κληρονομιά ενός τόπου. Τα συστατικά αυτά αξιοποιούνται ως τοπικά πλεονεκτήματα και «θεμελιώδη δελεαστικά στοιχεία» για την παρακίνηση τοπικών αναπτυξιακών διαδικασιών του αγροτικού χώρου, επιδιώκοντας στη συνέχεια μέσω αυτών των διαδικασιών την αύξηση της τοπικής απασχόλησης και των τοπικών εισοδημάτων, στόχοι που σχεδιάζονται στην βάση της ικανοποίησης σύγχρονων αναγκών και απαιτήσεων.
Στα δελεαστικά στοιχεία αυτής της στρατηγικής επιδιώκεται η «ύφανση» μιας κοινής Ευρωπαϊκής Ταυτότητας βασιζόμενης στη λειτουργία των περιοχών αυτών ως δίκτυα σχέσεων, συνεργασιών και παρεχόμενων υπηρεσιών που μέσα από την «ανακάλυψη» της υψηλής ποιότητας της ιστορικής, περιβαλλοντικής, πολιτιστικής κλπ. κληρονομιάς τους ενισχύονται ώστε να επανέλθουν στο προσκήνιο με νέους ρόλους και νέα δυναμική.
Αυτοί οι σχεδιασμοί αποτελούν ως εκ τούτου μία διαφορετική πρόταση Χωρικού Σχεδιασμού και Τοπικής Ανάπτυξης για κάθε επιμέρους περιοχή.
Διαχρονικά λόγω του πλούσιου ανάγλυφου της ενδοχώρας του Ηρακλείου, έχουν διαμορφωθεί σημαντικές ενότητες τοπίου που φιλοξενούν ιδιαίτερα Φυσικά, Πολιτιστικά, Ιστορικά και Παραγωγικά χαρακτηριστικά.
Με βάση την ταυτότητα που συνθέτουν αυτά τα ιδιαίτερα «συστατικά» κάθε μιας επιμέρους περιοχής, μπορεί να στηρίζεται στη συνέχεια ένας ολόκληρος αναπτυξιακός σχεδιασμός που αν λάβει στρατηγικό χαρακτήρα και περιεχόμενο είναι ικανός υπό όρους και προϋποθέσεις να προκαλέσει την ποιοτική ανάπτυξη της επιμέρους περιοχής λειτουργώντας ως σημείο συνάντησης των κοινωνικών, παραγωγικών, πολιτικών κι επιχειρηματικών τοπικών δυνάμεων οι οποίες θα συνεργάζονται και θα δικτυώνονται για να υλοποιήσουν τις επιλογές τους, με όρους αναπτυξιακής διάρκειας.
Η δικτύωση αυτή θα δομηθεί πάνω στην ιδέα της ενεργοποίησης τοπικών πόλων ανάπτυξης της αγροτικής υπαίθρου με υποδομές και δραστηριότητες που θα επικεντρώνονται στα τοπικά πλεονεκτήματα που συνοπτικά μπορεί να κωδικοποιηθούν στις παρακάτω ενότητες:
• Αγροτική Κληρονομιά
• Πολιτιστική Κληρονομιά – Ιστορική μνήμη
• Περιβαλλοντική Κληρονομιά
Οι παραπάνω ενότητες, περιέχουν και τροφοδοτούν διαχρονικά τα συστατικά στοιχεία του κρητικού παραδοσιακού τρόπου ζωής και είναι άμεσα συνδεδεμένες με τον τοπικό κρητικό διατροφικό πολιτισμό, πάνω στον οποίο στηρίζεται το φημισμένο μεσογειακό διατροφικό πρότυπο.
Η αξιολόγηση και κατανόηση αυτών των συστατικών στοιχείων του αγροτικού χώρου του Ηρακλείου, μπορεί να αποτελέσει το πλαίσιο για την ανάπτυξη δράσεων που θα αναδεικνύουν το κρητικό διατροφικό πολιτισμό, τα τοπικά ποιοτικά αγροτικά, την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού τοπίου, του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας και την διασύνδεση τους με το κρητικό τουριστικό προϊόν.
Η ενδοχώρα της ΠΕ Ηρακλείου με το έντονο ανάγλυφο, και το πλούσιο υδρογραφικό δίκτυο που δημιουργεί πολλά και ιδιαίτερα χωρικά υποσυστήματα, ευνόησαν την ανάπτυξη δικτύων νερόμυλων, ανεμόμυλων, παραδοσιακών ελαιοτριβείων καθώς και πληθώρα άλλων στοιχείων και υποδομών που σχετίζονται με πολλές μορφές παραδοσιακών παραγωγικών δραστηριοτήτων.
Η κυρίαρχη θέση αυτών των παραγωγικών δραστηριοτήτων σε συνδυασμό με τον ρόλο τους στις διατροφικές συνήθειες των αγροτικών περιοχών του Ηρακλείου αναγάγει τις υποδομές αυτές σε σημαντικό πολιτιστικό παράγοντα της αγροτικής ζωής της περιοχής διαχρονικά.
Αυτά τα υλικά τεκμήρια του παραδοσιακού δομημένου περιβάλλοντος απαντούν στο σύνολο σχεδόν της αγροτικής ενδοχώρας του νησιού όπως: Λιοτρίβια στους παραδοσιακούς οικισμούς, αλευρόμυλοι στις ρεματιές, ανεμόμυλοι στους αυχένες των λόφων και βουνών, πέτρινα γεφύρια στις κοιλάδες, μητάτα και μάντρες στα ορεινά βοσκοτόπια, μετόχια στα οροπέδια και ξερολιθικές πεζούλες και άλλα πολλά στοιχεία που συγκροτούν ένα μοναδικό πλούτο από δομές της μακρόχρονης αγροτικής παράδοσης της ενδοχώρας του Ηρακλείου.
Στο πλαίσιο της ανάδειξης, προβολής και καθιέρωσης του κρητικού διατροφικού πρότυπου είναι σημαντική η κατανόηση των παραδοσιακών τρόπων παραγωγής και επεξεργασίας των τοπικών προϊόντων που σχετίζεται με τους χώρους στους οποίους παράγονταν και επεξεργαζόντουσαν τα προϊόντα αυτά.
Διαχρονικά ήδη από την μινωική περίοδο οι κρητικοί ανέπτυξαν τις διατροφικές τους συνήθειες και βασίστηκαν σε παραγωγικές μεθόδους που απαιτούσαν την δημιουργία των αντίστοιχων χώρων και τεχνολογίας πολλοί από τους οποίους διασώζονται έως και σήμερα.
Η καταγραφή ανάλυση και ανάδειξη αυτών των αγροτικών πρωτο-βιομηχανικών κτισμάτων δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την καλλίτερη κατανόηση των στοιχείων που καθιστούν την κρητική διατροφή τόσο σημαντική. Μέσα από τις μορφολογικές και τεχνικές μαρτυρίες που αποτυπώνεται στο κάθε παραδοσιακό κτίσμα είναι δυνατή η τοποθέτηση και των διατροφικών προϊόντων στο πολιτιστικό και ιστορικό περιβάλλον τους.
Με την καταγραφή και τεκμηρίωση βασικών αντιπροσωπευτικών τύπων προ-βιομηχανικών παραδοσιακών παραγωγικών χώρων και των υπόλοιπων συστατικών στοιχείων της αγροτικής ενδοχώρας του Ηρακλείου θα δημιουργηθεί μια βάση τεκμηρίωσης πάνω στην οποία θα μπορεί μελλοντικά να δομηθεί μια σειρά από σενάρια επαναχρησιμοποίησης αυτής της κληρονομιάς στις σύγχρονες κοινωνικές – οικονομικές και αναπτυξιακές συνθήκες της αγροτικής υπαίθρου.
